Kontrola wychowawcza

Kontrola wychowawcza polega na całkowitym podporządkowaniu sobie dziecka, przejęciu panowania nad wszystkimi sferami jego życia i decydowania o ich każdym aspekcie. Sam poziom represyjności kar nie przesądza co prawda o stopniu represyjności samej kontroli, jednak obie te kwestie na ogół idą ze sobą w parze. Za złamanie ustalonych przez wychowawcę zasad dziecku/nastolatkowi grożą bowiem najczęściej również surowe kary. Uzyskanie przyjemności władzy poprzez kontrolę wychowawczą stanowi najbardziej racjonalizowaną formę opresji. Powszechnie uważa się, że stawianie nieletniemu granic wolności i określanie zasad jest konieczne do zapewniają nieletniemu bezpieczeństwa emocjonalnego. W rzeczywistości skazuje go tylko na totalitaryzm rodzicielski/nauczycielski. Niepełnoletni prawdziwie nie odczuwa dyskomfortu, ale wyłącznie z tego powodu że się wobec niego całkowicie podporządkowuje (ubezbrannia), w sposób charakterystyczny dla odbierania kar cielesnych. Przyjmuje on argumentację wychowawcy o słuszności narzuconych mu nakazów i zakazów, podczas gdy są one w rzeczywistości tylko sposobem wyrażenia jego władzy. W efekcie całkowicie się nim podporządkowuje i wszystkie uważa za słuszne. 
rodzaje kontroli wychowawczej 
Narzucenie norm może odbywać się w sposób represyjny lub ukryty. Odmianami kontroli ukrytej są: kontrola bez wiedzy dziecka, skłonienie dziecka do dobrowolnego mówienia rodzicom o wszystkich aspektach swojego życia pod kamuflażem "dobrych relacji oraz władanie dzieckiem bez stosowania przymusu.
kontrola represyjna
Kontrola represyjna polega na jednostronnym narzuceniu przez wychowawcę represyjnych zakazów i nakazów, godzących w życie prywatne nieletniego (czynniki kontroli wychowawczej), oraz agresywnym kontrolowaniu ich przestrzegania. Cechami represyjnej kontroli są 1/ jednostronne narzucenie zasad przez wychowawcę. W kontroli represyjnej na ukształtowanie zasad wychowanek nie ma żadnego wpływu.  2/ represyjność zasad- nieproporcjonalność restrykcji w stosunku do celu jej ustanowienia. Wiele norm jest narzucanych "na wszelki wypadek" (np. zakaz wstępu na koncert), dla pretekstu obrony praw hierarchicznych (np. ustalanie kanonów ubioru i wyglądu), albo w ogóle bez powodu (zakaz posiadania telefonu komórkowego). Jednocześnie zasady te silnie godzą w wolność człowieka (zakaz wstępu na koncert), prywatność (ubiór i wygląd) lub własność (używanie telefonu komórkowego). 3/ represyjność kontroli- kontrast przejrzystości reguł obowiązujących wychowanka (ustalane zasady) z brakiem reguł obowiązujących wychowawcę (sposób kontroli). Zasady, które musi przestrzegać wychowanek formułowane są w sposób jasny i zrozumiały. Natomiast sposób kontroli jest nieokreślony dla wychowanka i odbywa się kompletnie przypadkowo- polega na przyłapaniu go. Wielość i represyjność zasad, ustalanych bez porozumienia z nim oraz wszechogarniająca kontrola prowadzi do kompletnego zaszczucia. Dziecko zostaje emocjonalnie zniszczone przez rodziców lub nauczycieli, zatracając wszelkie mechanizmy obronne: zdolność do krytycznej analizy narzuconych zasad i obrony przed nimi.

Przykłady: nauczyciel za plecami usłyszał jak uczeń mówi brzydkie słowo. Wzywa do dyrektora, zawiadamia rodziców, obniża ocenę z zachowania+. Uzasadnienie: dzieci należy oduczyć używania wulgaryzmów. W rzeczywistości zachowanie nauczyciela ma podłoże sadyzmu emocjonalnego. Daje mu przyjemność władzy, kontroli, wymierzania kar, wyższości.
Inny przykład: za złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim, poza sprzedawcą odpowiada także sam nieletni. Tylko z powodu wypicia/zakupu jednego piwa policjant przeprowadzi rozmowę z rodzicami, podczas której może się dowiedzieć całkiem skoro o życiu prywatnym nieletniego: o jego ocenach w szkole, o jego kolegach itp. Jeszcze większe kary dla nieletniego grożą ze strony szkoły. Większość regulaminów szkol przewiduje ocenę naganna z zachowania dla uczniów pijących alkohol. Wystawienie oceny nagannej nie jest uzależnione w ogóle ani od negatywnych skutków zachowania jakie powoduje u nieletniego alkohol (przestępczość, hałasowanie na ulicy) ani nawet od częstotliwości picia czy ilości wypitego alkoholu. Uzasadnienie (racjonalizacja przemocy): ochrona zdrowia niepełnoletnich. Faktyczny cel stosowania: demonstracja władzy wobec nastolatków.

Opisane 2 przykłady spełniają wszystkie cechy kontroli represyjnej. Jest oczywistym, że dzięki powszechnie popieranym i stosowanym metodom wychowawczym nieletni nie uzyskują żadnego „psychicznego bezpieczeństwa”, a jedynie z przeróżnych na ogół błahych powodów (w opisanych przykładach: wypowiedzenia wulgarnego sława i zakupu piwa) są systematycznie gnojeni przez dorosłych dla ich megalomańskiej potrzeby władzy. Cel wychowawczy spełniają jedynie zasady, które bezpośrednio chronią dobro nieletniego np. założenie czapki w sytuacji mrozu, albo posiadają inne, konkretne i ważne uzasadnienie np. zmywanie naczyń po obiedzie. Zasady nie powinny więc zawierać dużego elementu prewencji, zwłaszcza w kwestiach praw i wolności. Wychowanek ma współuczestniczyć w tworzeniu zasad i rozumieć ich znaczenie, aby sam dobrowolnie je stosował dla własnego dobra.
kontrola bez wiedzy dziecka
Polega na przeszukiwaniu prywatnych rzeczy dziecka: telefonów komórkowych, komputera, tornistra itp. W ten sposób rodzice uzyskują wiedzę o dziecku"za jego plecami". Dziecko nie ma świadomości, że jest kontrolowane, a dowiaduje się o tym dopiero w przypadku, gdy rodzice uznają, iż to co robi: na jakie strony internetowe wchodzi, z kim koresponduje itp., jest dla niego nieodpowiednie.
"dobre relacje dziecka z rodzicami"
Dziecko, mając zaufanie do rodziców dobrowolnie mówi im o każdym aspekcie swojego życia. Zdobyte zaufanie dziecka jest jednak fałszywe, gdyż szczerość obowiązuje wyłącznie jedną stronę. Dziecko zwierzając się rodzicom ze swoich często bardzo intymnych problemów, nie dowie się bowiem niczego o ich życiu prywatnym. Przede wszystkim jednak ludzie mający ze sobą dobre relacje akceptują, że wzajemnie wiedzą o sobie tyle, ile chcą powiedzieć. W tym zaś przypadku, gdyby rodzice zaczęli podejrzewać, że ich dziecko nie mówi im o wszystkim i część spraw ukrywa natychmiast przeszliby do kontroli wymienionej w poprzednim punkcie. "Dobre relacje" są więc tylko emocjonalnym oszustwem, służącym skłonieniu dziecka do całkowitej otwartości. Różnica między nimi a typową kontrolą polega jedynie na metodzie- kiedy rodzice posiadają pełną wiedzę o życiu swojego dziecka nie muszą go wówczas przeszukiwać. 
władanie dzieckiem bez stosowania przymusu
Działa na zasadzie "uszycia kostiumu". Rodzice mówią co dziecko ma robić, a ono uznaje, że tak ma być. Wszystkie narzucone zasady przyjmuje bezrefleksyjnie. Ten sposób wykonywania władzy wychowawczej nie wyrządza małoletniemu krzywdy lub cierpienia. Z tego jednak powodu cała, opisana w pracy patologia, związana z deprecjacją kulturową młodzieży i systemem prawnym zupełnie nieadekwatnym do ich rozwoju, nie jest w ogóle dostrzegana.
Przykład: rodzice zabraniają swojemu dziecku wychodzenia w nocy z domu ze względu na zagrożenie ze strony pijanych meneli W rezultacie uważa za normalną sytuację, w której z ulicy nie wywala się schlanej hołoty, a konsekwencje za ich zachowanie ponoszą niepełnoletni.
mechanizmy obronne dziecka przed kontrolą wychowawczą: unikanie kontroli i bunt
Nastolatkowie swoje własne potrzeby, sprzeczne z narzuconymi zasadami realizują poprzez unikanie kontroli.

Przykład:  nastolatek wbrew woli rodziców wypił u kolegi piwo. Przychodzi do domu, czule wita się z nimi i zje obiad. Rodzicom nie mówi o złamanym zakazie. 

Jawne manifestowanie sprzeciwu (bunt) występuje natomiast w rodzinach, w których system zakazów i kar rodzicielskich jest ponadprzeciętnie surowy, a dzieci nie dały się im podporządkować. W rodzinach takich wytwarza się atmosfera wzajemnej nieufności i podejrzliwości, prowadząca do częstych konfliktów i napięć.