Pojęcie grupy socjologicznej i społeczeństwa. Grupy otwarte, dobrowolne, przymusowe, przyjacielskie i zwykłe.

Grupą socjologiczną tworzą ludzie, posiadający wspólną tożsamość społeczną. Przejawia się ona we wzajemnej interakcji, kształtującej wspólną relację. Wspólnotowość nie musi dotyczyć chęci przynależności do grupy ani woli kształtowania wspólnej relacji. Grupę zawsze jednak łączyć wspólna cecha, związana chociażby z miejscem (grupa przymusowa), sprawiająca iż wzajemne oddziaływanie ludzi nie jest przypadkowe. Krąg kulturowy wiąże wspólna tożsamość, ale wynika ona z narodowości (kultura zachodnia) lub z religii (kultura islamska). Grupy społecznej nie stanowi więc kultura masowa, przejmowana globalnie poprzez interakcję pośrednią. Kultura ma bowiem zbyt szeroki zasięg, żeby wytworzona tożsamość integrowała ludzi jako członków tej samej grupy. Taką identyfikację mają narody (plemiona), które są częścią określonej kultury albo tworzą własną kulturę. Społeczeństwami są tylko te grupy socjologiczne, które wytwarzają własne normy społeczne. Wśród dorosłych występuje pięć typów grup społecznych: otwarte, dobrowolne, przymusowe, przyjacielskie i zwykłe.

Grupy (społeczeństwa) otwarte stanowią społeczeństwa w najszerszym znaczeniu tego słowa, np. naród, ogół wyznawców danej religii (np. katolicy, luteranie, muzułmanie itp.), społeczność lgbt W grupach otwartych członkowie chociaż nie znają się, są ze sobą powiązani wzajemnymi zależnościami. Dzieje się tak, gdyż tworzą oni własne normy poprzez oddziaływanie na siebie w sposób pośredni (podlegają interakcji pośredniej). Członkostwo w grupie ma charakter tożsamościowy a nie obiektywny- do określonej zbiorowości należy zawsze ten, kto się z nią identyfikuje, nawet jeśli by nie posiadał cech kategoryzujących dany kolektyw (np. obywatelstwo). Wg. tej definicji, ktoś nie jest Polakiem jeżeli sam się za niego nie uważa, chociażby wszyscy jego przodkowie od tysiąca lat byli Polakami. Ponieważ o przynależności do grupy otwartej decyduje wyłącznie wola bycia w niej, każdy członek grupy może wybrać które z jej norm przyjmie. Przykładem grupy otwartej są np. związki wyznaniowe (poza sektami): katolicy, prawosławni, protestanci, judaiści itp. Każda religia ma swoje dogmaty, zasady moralne i obrządki. Jednak wyłącznie od jego wyznawcy zależy, czy przyjmie wszystkie czy tylko niektóre z nich. Nie będzie miało to jednak wpływu na jego tożsamość religijną (np. katolik wierzący w Zmartwychwstanie Jezusa a odrzucający wiarę w Ducha Świętego w równym stopniu może identyfikować się z własną religią, co katolik uznający wszystkie dogmaty). Grupa otwarta jest zatem zróżnicowana wewnętrznie. Należą do niej osoby, posiadające różne normy - poglądy wyrażające własną wizję „polskości”, „katolicyzmu” itp. Zwolennicy każdego z nurtów grupy otwartej mogą stworzyć odrębną grupę dobrowolną. W ramach kościoła katolickiego działają więc zarówno ortodoksyjnie konserwatywni „rydzykowcy” jak i  dominujący obecnie zwolennicy nurtu reformistycznego Papieża Franciszka. Definicja grupy otwartej jest zbliżona do definicji środowiska społecznego. Środowisko społeczne to zespół jednostek, zbiorowości i grup społecznych mających wpływ na działalność i aktywność jednostki. Podstawowa różnica między środowiskiem społecznym a grupą otwartą polega na tym, że środowisko oddziałuje na człowieka, jednak on sam nie musi się z nim utożsamiać.

Grupy zamknięte są grupami socjologicznymi społeczeństw otwartych. W związku z tym grupy zamknięte nie posiadają własnych norm, tylko realizują normy grup otwartych. W grupie zamkniętej jej członkowie podlegają interakcji bezpośredniej, która nie tylko bezpośrednio wpływa na wzajemną relację interpersonalną, ale tę relację bezpośrednio kształtuje. Można dokonać wewnętrznego podziału grup zamkniętych na: grupy dobrowolne, przymusowe, zwykłe i przyjacielskie.

Grupa dobrowolna jest  rodzajem grupy zamkniętej, realizującej normy grupy otwartej np. wspólnota parafialna- realizuje zasady wiary katolickiej, klub LGBT- normy grupy otwartej homoseksualistów, organizacje narodowców- normy ideologii nacjonalistycznej itp. Ponieważ o członkostwie w grupie dobrowolnej każdy decyduje samodzielnie, wszystkie jej normy również przyjmowane są dobrowolnie. Z tego powodu pełnią w nich rolę harmonizującą, wpływając pozytywnie na zacieśnienie więzi społecznej. Nie mają one jednak tak luźnego charakteru jak w grupach otwartych, gdyż członek grupy musi się utożsamiać nie tylko z samą grupą, ale także ze wszystkimi jej normami. Np. wstępując do ONR trzeba również podzielać wizję polskości kreowaną przez tę organizację. Popieranie wielokulturowości nie przeszkadza jednak w przynależności do grupy otwartej, w której każdy sam się określa i decyduje czy jest Polakiem i czym jest w jego rozumowaniu polskość. Dobrowolność przyjęcia norm związana jest z tym, że przed wejściem do grupy były one mu znane i zostały przez niego zaakceptowane. 

Różnica między grupą otwartą a dobrowolną polega m.in. na strukturyzacji, formalnym członkostwie oraz rodzaju interakcji jej członków. ONR stanowi przykład grupy dobrowolnej, ale ruch narodowy jest już grupą otwartą m.in. ze względu na brak strukturyzacji (ruch narodowy tworzy wiele organizacji). NSZZ Solidarność z lat 80 w znaczeniu formalnym był co prawda grupą dobrowolną- związkiem zawodowym, mającym struktury i władze oraz realizującym ideę ochrony praw pracowniczych, stworzoną przez ruch związkowy. Jednak rozpatrując Solidarność z perspektywy kreatora przeobrażeń ustrojowych, należy ją uznać za grupę otwartą (masowy ruch społeczny). Pod szyldem Solidarności w demonstracjach antyrządowych uczestniczyła rzesza ludzi, niekoniecznie formalnych członków związku. Symbole i zachowania, stanowiące znak sprzeciwu wobec rządzących takie jak opornik czy palenie świeczek w czasie emisji dtv stworzyło społeczeństwo a nie formalne struktury związku. Wszelkie przeobrażenia są w stanie zatem dokonywać tylko ruchy (grupy otwarte), nawet jeżeli mają one formę jednej organizacji o ustalonych strukturach. Elektorat partii politycznej jest grupą otwartą, gdyż może się z partią identyfikować nie przynależąc do niej i nie popierając wszystkich jej postulatów. Samych partii politycznych nie da się natomiast zaliczyć do żadnej klasyfikacji: istnieją formalnie, a ich działacze są zobowiązani oficjalnie uznać wszystkie poglądy swojej partii za własne (tak jak w grupach dobrowolnych), ale w przeciwieństwie do grup dobrowolnych partie polityczne tworzą własne normy (tak jak grupy otwarte). Partie nie są jednak tworem w pełni społecznym, dlatego metodologicznie bliższe są przedsiębiorstwom niż grupom społecznym. W kontekście klasyfikacji, warto także zwrócić większą uwagę na inną, ciekawą rzecz- zaburzoną relację między partiami politycznymi a mediami w Polsce. W normalnych warunkach politycznych media pełnią wobec partii rolę kontrolującą. W ostatnich latach w naszym kraju główne partie polityczne stały się bezideowymi grupami patronażu nastawionymi przede wszystkim na konfrontację z przeciwnikiem politycznym. Natomiast media przeobraziły się w grupy dobrowolne tych partii, głoszące ich poglądy i służące do zwiększania im poparcia. Partie polityczne pod względem metodologicznym nie stanowią więc grup socjologicznych, jednak są takimi grupami (otwartymi) dla swoich propagandówek: stowarzyszeń partyjnych i mediów.
W grupach przymusowych przynależność nie zależy od woli członków. Mają one strukturę hierarchiczną. Jej stałym elementem jest przemoc wobec osób, mających słabą pozycję w grupie. W grupach przymusowych bardzo dużą rolę odgrywa interakcja społeczna. W zachowaniach przemocowych interakcja ta ma charakter permanentny. Powoduje ona, iż członkowie grupy zatracają swój charakter i zdolność do moralnej oceny popełnianych czynów. Grupami przymusowymi otwartymi są: społeczeństwo więzienne oraz jednostka wojskowa. Wytworzyły one swoje własne normy społeczne, realizowane w grupach przymusowych zamkniętych: zakładach karnych i jednostkach wojskowych

W więzieniu istnieje znana wszystkim i przestrzegana hierarchia. Więźniowie dzielą się na: gitów (grypserę), frajerów (zwykłych) i cweli. Przynależność do określonej grupy związana jest z pozycją w społeczności więziennej. Najsilniejszą z nich mają grypserzy. Cieszą się największym szacunkiem pozostałych więźniów, tylko oni mogą przesyłać grypsy do innych więzień. Pospolici więźniowie nazywani są frajerami. Cwele natomiast nie mają w ogóle żadnej pozycji. Traktuje się ich jak śmieci. Są bici, gwałceni i pomiatani.  Do tej roli predestynowani są określone kategorie więźniów: pedofile, osoby współpracujące z wymiarem sprawiedliwości w trakcie postępowania, byli policjanci. Cwelem zostaje się poprzez zgwałcenie. Dlatego staje się nim także zgwałcony frajer. Struktura społeczeństwa więziennego jest zatem stała i nie kontestowalna. Społeczeństwo więzienne nie może nigdy być równe, nawet jeżeli niektórym więźniom zanik podziału na gitów, frajerów i cweli by odpowiadał. Przymusowy charakter ma również zjawisko fali wojskowej. Jest ona rytuałem, ściśle określonym przez normy społeczne.  Polega na koceniu nowo przyjętych poborowych przez starszych stażem żołnierzy jednostki (dziadków).

Szczególny charakter socjologii studentów. Grupa przyjacielska studentów a zwykła grupa osób dorosłych.
Grupa studencka jest typową grupą przyjacielską. W odróżnieniu od grupy rówieśniczej, społeczność studencka tworzy tylko jeden rodzaj grupy. Nie można zatem mówić o normotwórczym charakterze jej interakcji. Z drugiej jednak strony interakcja ta  jest znacznie silniejsza niż w zwykłej grupie osób dorosłych. Powoduje ona znaczne zacieśnienie więzi społecznej. W grupie zwykłej relacje ograniczają się do czasu spędzonego w pracy. Koleżeńskie spotkania są tak naprawdę rzadkością i nie wynikają z emocjonalnej zażyłości. Wśród studentów jest natomiast inaczej. Wzajemne oddziaływanie tworzy potrzebę przebywania ze sobą. Wspólne wyjścia na dyskotekę czy upijanie się nadają studentom poczucie wspólnoty. Ze względu na bliską więź społeczną, studenci nie odczuwając dysfunkcji emocjonalnej spędzając ze sobą kilka lat życia w akademiku. Decyzja studentów o wspólnym zamieszkaniu może wiązać się niejednokrotnie z np. z niższą opłatą za czynsz. Znajomi dorośli w dojrzałym wieku w żadnych okolicznościach ekonomicznych nie wprowadzają się do wspólnego mieszkania, bo nie podlegają tak silnej interakcji, a w konsekwencji- wieź społeczna między nimi jest również nieporównywalnie mniejsza niż u studentów. Wraz z wiekiem następuje zatem u człowieka obniżenie poziomu jego uspołecznienia.
Grupy zamknięte można podzielić na sztuczne i naturalne. Grupy sztuczne są grupami formalnymi i mającymi w związku z tym ustalony sposób nabywania członkostwa. Grupami sztucznymi są również wszystkie grupy, gdzie przynależność nie zależy od woli człowieka (więzienie, koszary wojskowe). Grupy naturalne tworzą się natomiast spontanicznie a ilość członków może ulegać zmianie w każdych okolicznościach. Grupą sztuczną jest grupa dobrowolna i przymusowa, a grupą naturalną- grupa zwykła i przyjacielska.